EBUZZİYA VELİD

1882’de İstanbul’da doğmuştur. İstanbul Dârülfünun’unda hukuk eğitimi almıştır. Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk doktorası yaparken, bir taraftan da Sciences Politiques’e devam etmiştir. Dönemin önde gelen Fransız gazetelerinden Le Temps ve Le Figaro’da stajyer muhabir olarak çalışmıştır. Bu arada Sciences Politiques’ten mezun olmuş, ancak doktorasını tamamlayamadan İstanbul’a dönmüş ve babasının gazetesi Yeni Tasvir-i Efkar’da çalışmaya başlamıştır. Babaları Ebüzziyâ Mehmed Tevfik’in ölümünden sonra kardeşi idari işleri, Velid Bey de yazı işlerini üzerine alarak gazetenin yayımını devam ettirmişlerdir. Gazete bundan sonraki süreçte Tasvîr-i Efkâr, Tasfîr-i Efkâr, Tesvîr-i Efkâr, Tefsîr-i Efkâr, İntihâb-ı Efkâr ve Hak isimleri altında yayımlanmıştır.

Gazete, Mondros Mütarekesi’nin ilanı üzerine Trakya ve Anadolu’da başlayan direniş hareketini desteklemeye başlamış; bunun üzerine işgal kuvvetleri tarafından tutuklanıp Malta adasına sürgün edilmiştir. Bir yıl kadar sonra serbest bırakılan Velid Bey, İstanbul’a döndüğünde gazetesine devam etmesine izin verilmeyince bu kez Tevhîd-i Efkâr adıyla yayımlamaya başladığı gazetesi ile işgal kuvvetleri ve bunların taraftarları ile mücadeleye devam etmiş; diğer yandan da “Mim Mim Grubu” adlı yeraltı teşkilatı ile birlikte çalışarak Millî Mücadele’ye birçok konuda destek olmuştur. Velid Bey bu hizmetlerine karşılık İstiklâl Madalyası ile ödüllendirilmiş, zaferden sonra Mudanya Mütarekesi’ne katılan tek gazeteci olmuş; Lozan Barış Müzakereleri’nde de bulunmuştur. 

Velid Bey, gazetesinde cumhuriyetin yeterince hazırlık yapılmadan ilan edildiği, hilâfetin kaldırılmasının büyük bir hata olduğu ve Türkiye’yi İslâm âleminin lideri durumundan çıkardığı yolundaki eleştirileri nedeniyle İstiklal Mahkemesi’nde yargılanmış, ancak Millî Mücadele’de yaptığı hizmetler göz önünde tutularak beraat ettirilmiştir. Hükümeti ciddi şekilde eleştirmeye devam ettiği sırada patlak veren Şeyh Said isyanı dolayısıyla (11 Şubat 1925) çıkarılan Takrîr-i Sükûn Kanunu ile (4 Mart 1925) Tevhîd-i Efkâr kapatılmış, Velid Bey de tutuklanarak İstiklâl Mahkemesi’ne gönderilmiş, bu davadan da beraat ettikten sonra gazetesini tekrar yayımlamamıştır. 1940’ta ailenin gazetesini yeniden çıkarmaya karar veren yeğeni Ziyad Ebüzziya’nın yayımlamaya başladığı Tasvîr-i Efkâr’da Selim Sabit takma adıyla yazılar yazan Velid Bey, 12 Ocak 1945 tarihinde ölmüştür.

Eserleri: Şarlok Holmes’in Sergüzeştleri (Conan Doyle’den tercüme, İstanbul 1328 r.); Delik İğne (Conan Doyle’den tercüme, 1910); Kuyruklu Yıldızlar ve Halley Kevkeb-i Gîsûdârı (İstanbul 1328); Girid, Mâzisi, Hali, İstikbali (bir heyet tarafından hazırlanmıştır, İstanbul 1328); Tayyârecilik, Mâzisi, Ehemmiyeti, Terakkiyât-ı Hâzırası, İstikbali (2. bs., İstanbul 1329); Türkiye Demiryolları Cep Atlası (İstanbul 1931); Takvîm-i Ebüzziyâ (1943-1945 yıllarına ait ansiklopedik duvar takvimi); Fen ve Sanat Halk Ansiklopedisi (İstanbul 1945). 

•  Ziyad Ebuzziya, “Ebuzziya Velid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 10.