EŞREF EDİP FERGAN

Türkistan muhacirlerinden bir ailenin çocuğu olarak Serez’de dünyaya gelen Eşref Edip, II. Meşrutiyet’le Cumhuriyet döneminin tanınmış dergilerinden Sebîlürreşâd’ı yayımlayan gazeteci ve yazardır.

II. Abdülhamid’in saltanatının son yıllarında artan yenilikçi fikirlere karşı çıkmak ve İslâm birliği ideolojisini yaymak amacıyla dergi yayımcılığına ilgi duymuş ve Ebül’ulâ (Mardin), Mehmet Âkif (Ersoy), Mûsâ Kâzım ve Mahmut Esad gibi İslâmcı düşüncenin önde gelen bazı isimlerinin de desteğiyle, daha sonra adı Sebîlürreşâd olarak değiştirilen Sırât-ı Müstakîm dergisini haftalık olarak çıkartmaya başlamıştır (1908). Ülkede meşrutiyet tartışmalarının devam ettiği sıralarda, Eşref Edip’in, dergisinde Türkçü ve İslâmcı kesimin görüşlerine geniş ölçüde yer verdiği görülmektedir.

Mütareke döneminde ve İstiklâl Savaşı yıllarında ülkenin kurtuluşu için Mehmet Akif’le beraber yayın yoluyla olduğu kadar fikrî çalışmalarıyla da Millî Mücadele’ye katılmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra savunduğu fikirler nedeniyle zaman zaman sansüre uğrayan dergisi, Takrir-i Sükûn Kanunu’nun çıkarılmasıyla kapatılmış ve Eşref Edip bu süreçte Âsâr-ı İlmiyye Kütüphanesi adı altında eserler yayımlayarak yazın hayatına devam etmiştir. 1948 yılında ise, 22 yılın ardından Sebîlürreşâd yeniden yayımlanmaya başlamıştır.

Sebîlürreşâd’ın yayımını 1966’da durduran Eşref Edip ayrıca Tevhîd-i Efkâr, Yeni Sabah, Millet, Diyanet, Yeni Asya, Yeni İstiklâl, Bugün, Sabah, İttihad gibi dergi ve gazetelere de yazılar yazmıştır.

Hayatının sonlarına doğru yayımladığı Kara Kitap adlı eserinden dolayı yargılanan ancak beraat eden Eşref Edip, Aralık 1971’de vefat etmiştir. 

•  Sadık Albayrak, “Eşref Edip Fergan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 11, 1995.