MUSTAFA İSMET İNÖNÜ

1884’te İzmir’de doğdu. Babası Malatyalı Hacı Reşit Bey, annesi Cevriye Hanım’dır. 1895’te Sivas Askeri Rüştiyesi’ni, 1903’te Topçu Okulu’nu, 1906’da Kara Harp Akademisi’ni birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Balkan Harbi’nde ve 1. Dünya Savaşı’nda önemli görevlerde bulundu. 3 Nisan 1920’de Ankara’ya geldi ve İlk Meclis’te Edirne milletvekili olarak görev aldı. Millî Mücadele’de I. ve II. İnönü Muharebeleri’ni Genelkurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı olarak yönetti ve başarılı oldu. 5 Ağustos 1921’de Genelkurmay Başkanlığından istifa etti. Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’da Batı Cephesi Komutanı olarak görev yaptı. Mudanya Ateşkes Antlaşması ve Lozan Konferansı’nda Dışişleri Bakanı olarak TBMM Hükümeti’ni temsil etti. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilk başbakanı oldu. 11 Kasım 1938’de cumhurbaşkanı seçildi ve bu görevi 1950 yılına dek sürdürdü. Devletin II. Dünya Savaşı’ndan uzak durmasını sağladı. Türkiye’nin çok partili demokrasiye geçişi için büyük çaba sarf etti. 14 Mayıs 1950 seçimlerinin ardından ana muhalefet partisi lideri oldu. 1961-1965 yılları arasında üç koalisyon hükümetine başkanlık etti. 25 Aralık 1973’te vefat etti. Mezarı Anıtkabir’dedir.

• Kasım Mehmet Teke-Bora Öncü, Anıtkabir: Bir Veda Bir Başlangıç, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.